Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Yoğun ve uzun süreli stres altındayken dolaşım sistemine adrenalinin ve stres hormonlarının salgılanması ile kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, bağışıklık sisteminin zayıflaması gibi sağlık açısından risk oluşturabilecek rahatsızlıklara neden olabileceği açık olarak ortaya konmuştur.

Stresin yarattığı hormonal farklılıklar ve gelişen diğer değişikliklere bağlı olarak artan iştah, şekerli ve yağlı besinlerin tüketiminin fazlalaşması sonucu göbek bölgesinde yağlanma oluşmaktadır. Bu tür yağlanma ise diyabet, kalp damar hastalıklarına riski artırmaktadır. Streste, kortizol hormonu uzun süreli enerji sağlaması için artar ve yağ hücrelerindeki enerjinin kullanılması için salınmasına sebep olur. Yağ hücrelerindeki yağlar yer değiştirerek daha çok göbek çevresinde ve karaciğerde birikirler. Kortizol artması sonucu damar sertliği, kalp-damar hastalıkları, protein kaybı ve bağışıklık sisteminde zayıflama görülebilir. Stresle değişen bir hormon olan insülin hormonundaki artış, hipoglisemiye sebebiyet vererek kişide şekerli yiyecek tüketimini artırır. Bazı insanlarda stresle artan kalori tüketimi, beraberinde metabolik sendrom ile diyabet hastalığı gelişim riskini de artırmaktadır.

Ayrıca, fiziksel aktiviteyi ve beslenme alışkanlıklarını etkileyen davranışsal değişiklikler kronik stres bozukluklarında yaygın olarak görülür. Bu da kilo alımına, glikoz ve lipid metabolizma anormalliklerine yol açtığı açmaktadır.

DEPRESYON

Diyabet ile depresyon gibi kronik stres bozuklukları arasında bir ilişki olduğu düşünülmektedir. Bazı çalışmalar; başlangıçta depresyonda olmanın, daha sonra Tip 2 diyabet geliştirme riskini artırdığını ve bu ilişkinin obezite, Tip 2 diyabetin aile öyküsü, aktivite düzeyi, sigara ve alkol tüketimi dâhil olmak üzere bilinen diğer diyabet risk faktörleriyle açıklanmadığını göstermiştir.

Tip 2 diyabeti öngören ileriye dönük depresyon çalışmalarını içeren bir meta-analize göre; depresyon, Tip 2 diyabet riskini %60 oranında arttırıyor gibi görünmektedir. Yapılan çalışmalarda stres ve diyabet arasındaki patojenetik bağlantıların henüz kanıtlanmamış olmasına rağmen, diyabetik hastalarda depresyon etkili tedavilerin ve antidepresan ilaçların glisemik kontrolü iyileştirdiği sonucuna varılmıştır.

C VİTAMİNİ

Beslenme ve stres arasında çok sayıda bilimsel çalışma ile ortaya konan bu yakın ilişki neticesinde bireyleri stresten korumak için kişiye özel beslenme stratejileri belirlenmiştir. Örneğin; taze olarak tüketilen meyve sebzeler yalnızca değerli bir vitamin ve mineral kaynağı olarak değil, aynı zamanda stresi engelleyici flavonoidleri içeren gıdalardandırlar. Uzmanlar strese karşı kullanılan gıda bileşenleri arasında magnezyum ile tüm B grubu vitaminleri gösterilmiştir. Anti-stres vitamin olarak da bilinen C vitamininin, çok güçlü bir antidepresan ilaç olan amitriptilin (150 mg/gün) ile eşit etkiye sahip olduğu gösterilmiştir.

KALSİYUM

İnsan sağlığı üzerinde son derece önemli farklı işlevleri bulunan kalsiyumun yapılan araştırmalarda, stres sırasında vücuttaki önemli bir miktarının yok olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmalarda; magnezyum ile birlikte kalsiyum alımının stresi azalttığı sonucuna varılmıştır.

OMEGA

Omega 3 yağ asitlerinin, özellikle DHA’nın, anti-stres etkisi mevcuttur. Sağlıklı kişide balık yağı, insülin direncini kısmi olarak engellendiği yürütülen çalışmalarda rastlanan bulgular arasındadır. Balık tüketimin stres üzerindeki pozitif etkileri çoklu doymamış yağ asitlerinden ziyade, birçok balıkta yüksek konsantrasyonlarda bulunan tirozin içeriği ile ilişkili olduğu düşünülmektedir (Tavuk ile karşılaştırıldığında ton balığında %160). Stres yönetiminde uygulanan beslenme programlarında “Omega 3” ve “Omega 6” yağ asitleri açısından zengin besinlerin, protein açısından zengin et ve süt ürünlerinin, beyinde seratonin hormonu salgılanmasına yardımcı olan karbonhidratların ve lifli gıdaların özellikle tüketilmesinin gerekliliği üzerinde durulmaktadır.

Sağlıcakla kalın.

Kaynaklar:

1. Kyrou, I., Tsigos, C. (2009). Stress hormones: physiological stress and regulation of metabolism. Current Opinion in Pharmacology, 9,787–793.

2. Balbay, Y. (2015). Sağlıklı Beslenme ve Kalp Damar Sağlığında Stres Yönetiminin Önemi. Türkiye Doğal Beslenme ve Yaşam Boyu Sağlık Zirvesi, Bilecik, Türkiye.

3. Kavas, G., Kavas, N. (2010). Beslenme ve Stres. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi, İzmir, Türkiye.