Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

suyu, atmosferdeki karbondioksiti (CO₂) emiyor, kayaları aşındırıyor ve karbonu denizlere taşıyordu. Bu süreç, karbonun deniz tabanında kireçtaşı formunda hapsolmasına yol açarak gezegenin sıcaklığını milyonlarca yıl boyunca dengeledi.
Ancak yeni araştırmalar, bu yavaş kimyasal sürecin tek başına Dünya’yı dengeleyemediğini gösteriyor. Gezegeni tamamen buzla kaplayan dönemlerin ardında çok daha karmaşık biyolojik ve okyanusal döngüler olabilir.

 Alglerin Sessiz Gücü: Karbonu Hapseden Denizler

Bilim insanları, ısınan bir gezegende artan besin akışının deniz ekosistemlerini nasıl etkilediğini inceliyor. Atmosferdeki CO₂ yükseldikçe, karalardan okyanuslara fosfor gibi besinler taşınıyor. Bu da devasa alg patlamalarına yol açıyor. Algler fotosentezle karbonu emerken öldüklerinde deniz tabanına batıyor ve karbonu birlikte sürüklüyor.
Ancak bu süreç, denizlerdeki oksijenin azalmasına neden oluyor. Oksijen azaldıkça fosforun çökelmesi zorlaşıyor, yeniden suya karışıyor ve bu da daha fazla alg büyümesini tetikliyor. Böylece kendini güçlendiren bir döngü oluşuyor:
daha fazla besin → daha fazla alg → daha az oksijen → daha fazla besin.
Sonuçta karbon devasa miktarlarda deniz tabanına gömülüyor ve gezegen hızla soğumaya başlıyor.

 Yeni Model: Isınmadan Buz Çağına

Kiel Üniversitesi’nden Dominik Hülse ve meslektaşı Andy Ridgwell, bu karmaşık geri besleme mekanizmalarını içeren yeni bir “Dünya Sistemi Modeli” geliştirdi.
Model, iklimin ısınmadan sonra yavaşça dengeye gelmek yerine “aşırı tepki” verebildiğini ortaya koyuyor. Başka bir deyişle, gezegen önce ısınıp sonra kendini fazlasıyla soğutabiliyor tıpkı bir termostatın arızalanması gibi.
Hülse’nin açıklamasına göre: “Silikat kayalarının çözünmesiyle tek başına bu kadar aşırı soğuma değerleri elde edemiyoruz. Ancak biyolojik ve besin döngüleri dahil edildiğinde, modelde tam bir buz çağı tetiklenebiliyor.”

Isınmanın Ardından Soğuma mı Gelecek?

Araştırmacılara göre, Dünya geçmişteki düşük oksijenli dönemlerde bu döngülere çok daha duyarlıydı. Günümüzde atmosferdeki yüksek oksijen miktarı bu süreci zayıflatıyor ancak tamamen ortadan kaldırmıyor.
Ridgwell şöyle uyarıyor: “Evet, uzun vadede Dünya kendini yeniden soğutabilir. Ama bu süreç yüz binlerce yıl sürebilir. Bizim şimdi odaklanmamız gereken, ısınmayı sınırlamak. Doğanın kendi kendini onarması bize zamanında yardım etmeyecek.”

Yazar:Saliha kaygısız

REFERANSLAR:

1. Dominik Hülse, Andy Ridgwell. Instability in the geological regulation of Earth’s climate. Science, 2025; 389 (6767) DOI: 10.1126/science.adh7730
2. MARUM - Center for Marine Environmental Sciences, University of Bremen. (2025, November 2). A warming Earth could accidentally trigger a deep freeze. ScienceDaily. Retrieved November 2, 2025 from www.sciencedaily.com/releases/2025/11/251102011216.htm