Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

İsviçre’deki Zürih Üniversitesi'nden (UZH) araştırmacıların gerçekleştirdiği son çalışma, bağırsaklarımızda yaşayan bakterilerin, damarların yaşlanmasında doğrudan rol oynayabileceğini ortaya koyarak tıp dünyasında büyük yankı uyandırdı.

Görünmeyen Tehdit: Fenilasetik Asit

İnsan vücudunda yaklaşık 100 trilyon mikroorganizma yaşar ve bunların ezici çoğunluğu bağırsak florasında bulunur. Bu mikroorganizmalar yediğimiz besinleri çeşitli kimyasal maddelere dönüştürerek vücudumuzun işleyişine doğrudan etki eder. UZH araştırma ekibi, özellikle yaşla birlikte değişen bağırsak mikrobiyotasının, damarların iç yüzeyini döşeyen endotel hücrelerinde yaşlanmaya neden olabilecek bazı zararlı metabolitler ürettiğini belirledi.

Bu maddelerden biri olan fenilasetik asit, fenilalanin adlı amino asidin parçalanması sonucu oluşuyor. Yaş ilerledikçe kandaki fenilasetik asit düzeylerinin arttığını tespit eden araştırmacılar, bu maddenin damar hücrelerinde iltihaplanma, hücre çoğalmasının durması ve yapısal bozulmalara yol açtığını gösterdi. Sonuç: daha sert, daha işlevsiz ve hastalığa daha açık kan damarlarıdır.

Araştırma ekibi, hem insanlardan hem de yaşlanma modeline göre yetiştirilen farelerden elde edilen mikrobiyom verilerini karşılaştırdı. Yapılan detaylı biyoinformatik analizler sonucunda, Clostridium sp. ASF356 adlı bir bakteri türünün fenilalanini fenilasetik aside dönüştürdüğü saptandı. Genç farelerin bağırsaklarına bu bakteri yerleştirildiğinde, kısa sürede damarlarında yaşlanma belirtileri ve fenilasetik asit artışı gözlemlendi. Öte yandan, bu bakteri antibiyotikle ortadan kaldırıldığında kandaki fenilasetik asit miktarı belirgin şekilde azaldı.

Gençlik İksiri: Kısa Zincirli Yağ Asitleri

Neyse ki, bağırsaklarımız yalnızca zararlı maddeler üretmez. Araştırma, aynı zamanda yaşlanmayı geciktiren maddelerin de mikrobiyota kaynaklı olduğunu ortaya koydu. Özellikle, lifli gıdaların sindirimi sonucu oluşan asetat gibi kısa zincirli yağ asitleri, damar hücrelerinin genç kalmasına yardımcı oluyor. Laboratuvar ortamında yapılan deneylerde, sodyum asetat eklenen yaşlı damar hücrelerinin yeniden işlev kazandığı ve gençleştiği gözlemlendi.

Ancak kötü haber şu ki; yaş ilerledikçe asetat gibi faydalı maddeleri üreten bakteri türlerinin sayısı azalıyor. Bu da yaşa bağlı damar hastalıklarının neden bu kadar yaygın olduğunu açıklayan önemli bir ipucu olabilir.

Beslenme ve Mikrobiyota Arasındaki Kırılgan Denge

Araştırmayı yürüten ekipten farmakolog Dr. Soheil Saeedi, “Damar yaşlanması büyük ölçüde bağırsak florasının kontrolü altındadır. Bu süreci diyet ve yaşam tarzı seçimleriyle olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebiliriz,” diyor.

Kırmızı et, süt ürünleri ve bazı yapay tatlandırıcılar gibi fenilalanin açısından zengin gıdaların fazla tüketilmesi fenilasetik asit üretimini artırırken, lifli sebzeler, tam tahıllar ve antioksidan içeriği yüksek meyveler bağırsaklarda asetat üretimini destekliyor. Saeedi ve ekibi şu anda hem diyetle hem de genetiği değiştirilmiş probiyotik bakterilerle fenilasetik asit üretimini nasıl baskılayabileceklerini araştırıyor.

Bu bulgular, sadece kalp-damar hastalıklarını daha iyi anlamamıza değil, aynı zamanda gelecekte bireylerin mikrobiyota yapılarına göre özelleştirilmiş beslenme ve tedavi planlarının oluşturulmasına olanak tanıyabilir.

Bağırsaklarımızdaki görünmez yaşam ortaklarının sağlığımız üzerindeki etkileri her geçen gün daha iyi anlaşılıyor. Bu araştırma, yalnızca damar yaşlanmasını yavaşlatmakla kalmayıp, yaşam süremizi ve yaşam kalitemizi de artıracak yeni bir bakış açısı sunuyor.

Yazar: Saliha Kaygısız

Kaynakça:

1. Seyed Soheil Saeedi Saravi, Benoit Pugin, Florentin Constancias, Khatereh Shabanian, Marianne Spalinger, Aurélien Thomas, Sylvain Le Gludic, Taraneh Shabanian, Gergely Karsai, Manuel Colucci, Cristina Menni, Ilias Attaye, Xinyuan Zhang, Meret Sarah Allemann, Pratintip Lee, Alessia Visconti, Mario Falchi, Andrea Alimonti, Frank Ruschitzka, Francesco Paneni, Jürg H. Beer. Gut microbiota-dependent increase in phenylacetic acid induces endothelial cell senescence during aging. Nature Aging, 2025; DOI: 10.1038/s43587-025-00864-8
2. University of Zurich. (2025, May 28). Intestinal bacteria influence aging of blood vessels. ScienceDaily. Retrieved May 30, 2025 from www.sciencedaily.com/releases/2025/05/250528131555.htm