Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Bilim insanları, gen düzenlemede çığır açan CRISPR teknolojisine alternatif olabilecek TIGRTas adında yeni bir sistemi keşfetti. Daha küçük, daha hassas ve daha esnek olan bu sistem, gelecekte genetik hastalıkların tedavisinden tarım biyoteknolojisine kadar pek çok alanda oyunun kurallarını değiştirebilir.

TIGRTas Nedir ve Neden Önemli?

TIGRTas (Tandem Interspaced Guide RNAassociated proteins), bakterilerde ve bakteriyofajlarda keşfedilen, DNA’yı hedefleyen yeni bir RNA rehberli protein ailesidir. Mevcut CRISPRCas9 teknolojisinin en büyük sınırlamalarından biri, DNA hedefleme için belirli PAM (protospacer adjacent motif) dizilerine ihtiyaç duymasıydı. Ancak TIGRTas sisteminde böyle bir kısıtlama bulunmuyor.

Araştırmacılar, bu yeni sistemi daha da özel kılan üç temel avantajı vurguluyor:

• Daha Küçük Boyut – Tas proteinleri, Cas9’un dörtte biri büyüklüğünde. Bu sayede gen terapilerinde kullanılan AAV vektörlerine kolayca sığabiliyor.
•  Yüksek Hassasiyet – Çift RNA kılavuz sistemi, hedeflenen DNA bölgelerinde yan etkileri ve hatalı kesimleri önemli ölçüde azaltıyor.
•  PAM Bağımsızlığı – DNA üzerinde çok daha geniş bir hedefleme alanı sunarak daha önce erişilemeyen bölgeleri düzenleme imkânı tanıyor.

Geleceğin Genetik Tedavileri İçin Umut Işığı

CRISPR teknolojisi son 10 yılda araştırmalardan klinik denemelere hızlı bir geçiş yaptı. Ancak çift zincir kırıkları yaratması, bazı hücresel yan etkileri beraberinde getirdi. TIGRTas ise bu kırıklara ihtiyaç duymadan, DNA’yı daha nazik bir şekilde düzenleyebiliyor.

Bu özellikleri sayesinde TIGRTas, özellikle nadir genetik hastalıklar, kanser gen terapileri ve hatta beyin hastalıklarının tedavisinde umut vadediyor. Ayrıca bitki genom düzenlemelerinde de kullanılabilecek potansiyele sahiptir.

Araştırma henüz laboratuvar ve hücre kültürü aşamasında. Ancak Broad Enstitüsü’nden bilim insanları, sistemin in vivo (canlı organizmalarda) testlerine başlamayı planlıyor. Eğer sonuçlar beklenildiği gibi olursa, TIGRTas genetik mühendisliğinde ikinci büyük devrimin habercisi olabilir ve bu alanda yeni bir dönemi başlatabilir. Daha hassas ve daha esnek yapısıyla, hem sağlık hem tarım biyoteknolojisinde büyük bir değişimin kapısını aralıyor. Ancak klinik uygulamalara geçmeden önce, uzun vadeli güvenlik ve etkinlik çalışmalarının tamamlanması gerekiyor.

Yazar: Saliha kaygısız 

Referans

1. Broad Institute of MIT and Harvard & McGovern Institute for Brain Research. (2025, February). TIGRTas systems: a family of modular RNAguided DNAtargeting systems in prokaryotes and their viruses. Science. https://doi.org/10.1126/science.abg8910

2. Genetic Engineering & Biotechnology News. (2025, February 17). Move over CRISPR: Scientists discover smaller, smarter gene editing system. Retrieved from https://www.genengnews.com/topics/genome-editing/move-over-crispr-smaller-smarter-gene-editing-system-found

3. SynBioBeta. (2025, February 18). TIGRTas gene editors could surpass CRISPR for certain applications. Retrieved from https://www.synbiobeta.com/read/move-over-crispr-smaller-smarter-gene-editing-system-found