Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Önceden sperm etkisizleştirme, larva öldürücü kovalar gibi yöntemler kullanılmıştı. Şimdi ise ABD ve Batı Afrika’daki Burkina Faso’dan araştırmacılar, yalnızca sivrisineklere özgü, cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon geliştirdi. Bu çalışma Scientific Reports dergisinde yayımlandı.

Araştırmacılar, yalnızca dişi sivrisinekleri hedef alan ölümcül bir mantar enfeksiyonu geliştirdi. Çünkü insanlara hastalık bulaştıranlar yalnızca dişiler. 2024 yılında sıtma, 83 ülkede yaklaşık 597.000 kişinin ölümüne neden oldu. Altı yaş altı çocuklar, özellikle Sahra Altı Afrika’da, bu ölümlerin %76’sını oluşturdu. Ancak sivrisinekler, mevcut kimyasal tedavilere ve ilaçlara karşı direnç geliştirdikçe, sıtma ile mücadele yavaşladı.

Sivrisinekleri Kendi Biyolojileriyle Yenmek

Araştırmacılar, tarımda yaygın olarak haşere kontrolünde kullanılan Metarhizium adlı doğal bir mantarı genetik olarak değiştirerek, sivrisineklere özgü nörotoksinler üretmesini sağladı. Erkek sivrisinekler bu mantarın sporlarıyla kaplandıktan sonra, çiftleştikleri dişilere bu ölümcül enfeksiyonu bulaştırabiliyor. Burkina Faso’da yapılan testlerde, mantarlı erkeklerle çiftleşen dişi sivrisineklerin %90’ı iki hafta içinde öldü. Kontrol grubundaki ölüm oranı ise yalnızca %4’tü. En önemlisi, bu genetiği değiştirilmiş mantar insanlar için tamamen zararsız.

Maryland Üniversitesi’nden çalışmanın ortak yazarı Raymond St. Leger, “Bu yöntem sivrisineklerin doğal davranışlarını kullanıyor, onlara karşı çalışmıyor. Piretroid gibi kimyasallar zamanla etkisizleşirken, bu mantar onlara biyolojik olarak tuzak kuruyor,” dedi.

Sürekli Yayılabilen Bir Enfeksiyon

İlginç bir şekilde, mantar bulaşmış erkeklerle çiftleşmek dişi sivrisinekleri caydırmadı. Çiftleşme oranı sabit kaldı. Ayrıca, erkek sivrisinekler ilk enfeksiyondan sonra 24 saate kadar başka dişilere de mantar bulaştırabildi. Bu da yöntemin kalıcı ve yayılabilir olduğunu gösteriyor.

Ayrıca mantar, enfekte sivrisinekleri insektisitlere karşı daha duyarlı hale getiriyor. Yani bir anlamda sivrisineklerin bağışıklık sistemini de zayıflatıyor.

Entegre Sivrisinek Kontrol Stratejileri

Bu yöntem, diğer geleneksel yöntemlerle birlikte kullanıldığında çok daha etkili olabilir. Ekip ayrıca, ev içi uygulamalar için siyah pamuklu kumaşlara mantar sporları işleyip duvarlara asarak sivrisineklerin temasıyla enfekte olmasını sağlamak üzerinde de çalışıyor. Yemle çekilen kapanlar gibi diğer yöntemler de geliştiriliyor.

St. Leger şöyle diyor: “Sivrisinekler, dünyanın en ölümcül hayvanlarıdır. Sadece hastalık bulaştırmaları nedeniyle, insanlık tarihindeki tüm ölümlerin yarısından sorumlu olduklarına inanılıyor. Onları hızlı ve etkili biçimde ortadan kaldırmak, dünya genelinde milyonlarca insanın hayatını kurtarabilir.”

CDC’den Sivrisineklere Karşı Yaz Tavsiyeleri:

• Bahçedeki su birikintilerini, oyuncakları, kapları düzenli olarak boşaltın.
• Pencere tellerinizin delik olmadığından emin olun.
• EPA onaylı böcek kovucuları kullanın.
• Bol, uzun kollu giysiler ve pantolonlar tercih edin.

Kaynak: Popsci.com