Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Oklahoma Üniversitesi’nden araştırmacıların yürüttüğü ve Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) dergisinde yayımlanan yeni bir çalışmada, hücreler arası çinko taşıyan bir protein olan ZIP4’ün, tümör gelişiminde kilit rol oynadığı keşfedildi.

Glioblastoma Neden Bu Kadar Tehlikeli?

Tüm malign (habis) beyin tümörlerinin yaklaşık %50’sini oluşturan glioblastoma, yüksek nüksetme oranı ve sınırlı tedavi seçenekleri nedeniyle son derece yıkıcı bir hastalık. Cerrahi müdahale sonrası bile hastalar genellikle kısa sürede nüksle karşı karşıya kalıyor ve ortalama yaşam süresi 14 ayla sınırlı kalıyor.

Bu kadar saldırgan bir yapıya sahip olmasının nedenlerinden biri ise çinko metabolizmasındaki anormallikler olabilir.

ZIP4: İyilikten Tehlikeye Evrilen Bir Protein

ZIP4, normal koşullarda vücuttaki çinko dengesini koruyan ve bağışıklık sistemi ile hücre fonksiyonlarını destekleyen faydalı bir proteindir. Ancak glioblastoma hücrelerinde bu protein, adeta “taraf değiştiriyor”.

Araştırmacıların bulgularına göre:

• Glioblastoma hücreleri, sağlıklı beyin dokularına kıyasla yaklaşık 10 kat daha fazla çinko biriktiriyor.
• ZIP4 fazlalığı, ekstrasellüler veziküller (EV) adı verilen küçük baloncukların salgılanmasına neden oluyor.
• Bu veziküllerin içinde bulunan TREM1 adlı bağışıklık sistemi proteini, mikrogliayı yani beynin bağışıklık hücrelerini, tümörü destekleyen bir forma dönüştürüyor.
• Mikrogliadan salınan iltihaplı sinyaller, tümörün daha hızlı büyümesine yol açıyor.

Hedefe Yönelik Müdahalelerle Umut Verici Sonuçlar

Çalışmayı yürüten ekip, sadece mekanizmayı anlamakla kalmadı; aynı zamanda bu ölümcül süreci durdurmaya yönelik bir müdahale de test etti. ZIP4 ve TREM1’i hedef alan küçük moleküllü bir inhibitör hem proteinlerin işlevini engelledi hem de tümör büyümesini belirgin şekilde yavaşlattı.

Bu bulgu, ZIP4 ve TREM1’in potansiyel terapötik hedefler olduğunu gösteriyor. Özellikle bu moleküllerin baskılanması, glioblastomanın tedaviye dirençli doğasını kırma yolunda umut verici bir adım olabilir.

Çalışmanın kıdemli yazarı Prof. Dr. Min Li, daha önce ZIP4’ün pankreas kanserindeki rolünü incelemişti. O çalışmalarda da ZIP4’ün kanser hücrelerini kemoterapiye dirençli hale getirdiği, metastaza neden olduğu ve hatta kaşeksi (kas kaybı) sendromunu tetiklediği gösterilmişti. Şimdi ise bu proteinin beyin tümörlerinde de benzer şekilde yıkıcı etkilere sahip olduğu doğrulanmış oldu.

Geleceğe Dair Tedavi Perspektifleri

Oklahoma Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı ve çalışmanın ortak yazarlarından beyin cerrahı Dr. Ian Dunn, "Bu tür sonuçlar, bu kadar zorlayıcı bir hastalıkla mücadelede heyecan verici gelişmeler. Bulgular, yeni tedavi stratejileri geliştirerek hastaların yaşam kalitesini artırma potansiyeline sahip," açıklamasında bulundu.

Araştırma ekibi, önümüzdeki dönemde ZIP4 ve TREM1’i hedef alan tedavilerin hayvan modellerinde ve sonrasında klinik deneylerde test edilmesini planlıyor.

Sonuç Olarak Tümörün Zayıf Noktası Bulunmuş Olabilir

Glioblastoma gibi ölümcül beyin tümörlerinde hastalığın ilerleyişini durdurmak, bugüne kadar büyük bir mücadeleydi. Ancak ZIP4’ün bu süreçte oynadığı kilit rolün anlaşılması, sadece glioblastoma değil, çinko dengesizliği ile ilişkili olabilecek diğer kanser türleri için de yeni kapılar aralayabilir. Hücresel düzeydeki bu moleküler hedefler, gelecekte kanserle mücadelede çok daha hassas ve etkili tedavilerin temelini oluşturabilir.

Kaynakça:

1. Liyang Zhang, Jingxuan Yang, Zhijun Zhou, Yu Ren, Bo Chen, Anliu Tang, Kailiang Zhang, Chuntao Li, Hongshu Zhou, Kar-Ming Fung, Chao Xu, Chunsheng Kang, James D. Battiste, Michael S. Bronze, Courtney W. Houchen, Zhixiong Liu, Ian F. Dunn, Webster K. Cavenee, Min Li. A zinc transporter drives glioblastoma progression via extracellular vesicles-reprogrammed microglial plasticity. Proceedings of the National Academy of Sciences, 2025; 122 (18) DOI: 10.1073/pnas.2427073122
2. University of Oklahoma. (2025, May 1). Zinc-transporting protein contributes to aggressive growth of brain tumor. ScienceDaily. Retrieved May 30, 2025 from www.sciencedaily.com/releases/2025/05/250501184609.htm