Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Kullanıcılar günlük sıkıntılarını, kaygılarını, yalnızlıklarını YZ’ye açıyor ve rahatlama, destek, terapötik budaklar arıyor. Peki bu gerçekten psikolog kadar faydalı olabilir mi? Yoksa sahte bir rahatlatma mı?Yapay zekâ destekli sohbet botları her an erişilebilir olmaları, anonimlik sunmaları ve yargılamadan dinlemeleriyle özellikle yalnız hisseden bireyler için cazip hale geliyor. Gecenin bir yarısında bile konuşulabilecek bir “karşı taraf” olması, birçok kullanıcıya güven veriyor. Utanma ya da yargılanma korkusu olmadan kendini ifade etmek, bu uygulamaların tercih edilmesinde büyük rol oynuyor.Yapılan analizlerde yapay zekâ tabanlı sohbet botlarının anksiyete ve depresyon gibi hafif düzeydeki psikolojik sorunlarda kısa süreli fayda sağlayabildiği görülüyor.

Özellikle 6 ila 8 haftalık düzenli kullanımda, kullanıcıların ruh halinin iyileştiği ve stres düzeylerinin azaldığı rapor ediliyor. Bazı çalışmalarda bu botların “terapötik ilişki” kurabildiği ve destekleyici bir atmosfer sunabildiği bilgisi öne çıkıyor. Ancak bu etkilerin genellikle kısa süreli olduğu, uzun vadeli ruh sağlığı gelişimi için insan temasının hâlâ kritik önemde olduğu da belirtiliyor. Özellikle yoğun duygusal yük barındıran sorunlarda yapay zekânın sunduğu destek geçici bir rahatlamayla sınırlı kalabiliyor.

Yapay zekâ ile dertleşmenin bazı avantajları var. 7/24 ulaşılabilirlik, ücretsiz oluşu, utanç duygusu olmadan ifade imkânı sağlaması bu araçların tercih edilme nedenleri arasında yer alıyor. Ayrıca bu uygulamalar ruh sağlığı konusunda farkındalık yaratma, hafif şikâyetlerde erken müdahale fırsatı sunma ve kişiyi profesyonel yardıma yönlendirme açısından da bir başlangıç noktası olabiliyor. Bazı uygulamalar yapılandırılmış terapi protokollerine dayalı olarak kişiye özel öneriler sunabiliyor ve kullanıcıların duygusal durumlarını anlamaya yönelik doğal dil işleme teknolojilerinden faydalanıyor.Tüm bu faydaların yanı sıra, yapay zekânın ruh sağlığı alanındaki kullanımında ciddi sınırlamalar da bulunuyor. En önemli eksikliklerden biri duygusal derinliği tam olarak anlayamaması. Gerçek empati kurmakta zorlanan bu sistemler, genellikle onaylayıcı ve destekleyici bir dil kullanıyor.

Bu da sorunların yüzeyde kalmasına neden olabiliyor. Ayrıca özellikle obsesif-kompulsif eğilimleri olan bireyler için yapay zekâ sürekli onay arayışına dönüşebiliyor. Bu durum da bireyin kaygılarını daha da pekiştirebiliyor. Bir diğer önemli risk ise yapay zekâ uygulamalarının “eleştirel düşünme” becerisine sahip olmaması. Kullanıcıyı memnun etmeye odaklanan bu sistemler gereken yerde müdahale edemeyebilir ya da gerçekçi olmayan yönlendirmelerde bulunabilir. Bu bağlamda çeşitli platformlarda yapay zekâ ile kurulan yoğun duygusal ilişkilerin olumsuz sonuçlar doğurduğu örnekler de bulunuyor. Bu durum denetimsiz yapay zekâ kullanımının nasıl tehlikeli olabileceğini açıkça ortaya koyuyor.İnsan terapistler, duygusal sezgi, etik kurallar, kriz anında müdahale gibi konularda vazgeçilmezdir.

Yapay zekâ ise erişim kolaylığı ve ilk destek rolünde güçlü olsa da, uzun vadeli değişim ve duygusal derinlik açısından sınırlı kalıyor. Gerçek terapi süreci yalnızca duyguları paylaşmak değil, bu duygular üzerinde derinlemesine çalışmayı da içeriyor.

Yazar: Eylül Rüzgar Üzer

Kaynak

1. Zhong, W., Luo, J., & Zhang, H. (2024). The therapeutic effectiveness of artificial intelligence-based chatbots in alleviation of depressive and anxiety symptoms in short-course treatments: A systematic review and meta-analysis. Journal of affective disorders, 356, 459–469. https://doi.org/10.1016/j.jad.2024.04.057

2. Siddals, S., Torous, J. & Coxon, A. “It happened to be the perfect thing”: experiences of generative AI chatbots for mental health. npj Mental Health Res 3, 48 (2024). https://doi.org/10.1038/s44184-024-00097-4

3.  https://en.wikipedia.org/wiki/Artificial_intelligence_in_mental_health

4.  https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-future-brain/202503/study-finds-ai-chatbot-can-improve-mental-health

https://home.dartmouth.edu/news/2025/03/first-therapy-chatbot-trial-yields-mental-health-benefits