Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi

Çinli bilim insanları, döllenmemiş tek bir fare yumurtasından yavrular üretmeyi başardılar. Bir yavrunun erişkinliğe ulaştığı ve başarıyla üreyebildiği ifade edildi. Araştırmada gen düzenleme teknolojisi CRISPR'dan yararlanıldı.Elde edilen sonuçlar memelilerde mümkün olmadığı düşünülen ve partenogenez adı verilen bir üreme yönteminin gen manipülasyonuyla sağlıklı biçimde gerçekleştirilebileceğini ortaya koydu.

Partenogenez, tek bir döllenmemiş yumurtadan embriyoların gelişmesi anlamına geliyor. Doğada yaprak bitlerinde, balıklarda, sürüngenlerde, akreplerde, akarlarda ve bazı arı türlerinde meydana gelmesine rağmen memelilerde hiç görülmüyor. İlk olarak Çin Bilimler Akademisi'nden araştırmacılar, 2018'de iki anneyle, baba olmadan yavru farelerin dünyaya gelmesini sağlamıştılar. Bunlar erişkinliğe ulaşırken iki babalı, annesiz farelerinse öldüğü belirtilmişti. Ancak bu örnekte yavruların dişi de olsa iki ebeveyni olduğu için, bazı bilim insanları sürecin partenogenez diye adlandırılıp adlandırılamayacağından kuşku duymuştu. Tek ebeveynden üretilmeye çalışılan yavrular ise hayatta kalmayı başaramamıştı. Yeni araştırmada ise sorunun çözümüne dair farklı bir yaklaşım benimsendi.

Çalışmada, bir fareden yumurta alındı ve ardından normal döllenme sırasında erkek ebeveynin vereceği genler CRISPR yöntemiyle düzenlendi. Daha sonra, yumurtanın bir erkek tarafından döllenmiş yumurtalara benzemesi için bazı genler etkinleştirildi, bazılarıysa susturuldu. Bunun için de yumurtaya bir enzim enjekte edildi. Enjeksiyonun arından yumurta dişinin rahmine yerleştirildi ve burada bir fetüse dönüşmesine izin verildi.

Araştırmacılar bu işlemi birkaç yumurtada tekrarladılar. Genleri düzenlenen yavruların tümünün doğumdan sağ çıktığı, ancak yalnızca birinin erişkinliğe kadar hayatta kaldığı ve yavrulamayı başardığı bildirildi.

Ekip, yöntemin yaygın şekilde kullanılmadan önce birçok araştırmanın daha yapılması gerektiğini ifade ediyor. Buna rağmen, çalışmanın, memelilerde partenogenezin mümkün olduğunu kanıtladığı belirtiliyor.

 Makale: https://www.pnas.org/doi/full/10.1073/pnas.2115248119